Author :
Abstract
Medreseler klasik dönem için Osmanlı devletinin temel kurumlarına eleman yetiştiren temel eğitim kurumlarıdır. Kuruluş ve yükselme dönemlerinde çok değerli bilim adamları yetiştiren kurum, Osmanlı’nın gerileme dönemine paralel olarak eski önemini yitirmiş, ve çok sayıda problemle karşı karşıya kalmıştır. Osmanlı yenileşme döneminde bu kadim kurumun iyileştirilmesi için bazı çareler aranmış, konu ile ilgili çok sayıda uzmanın görüşleri alınmıştır.Bu makalede Sultan II. Abdülhamid tarafından Hüsrevbeyzade Celaleddin’e hazırlatılan layiha ele alınmıştır.Layiha medreselerin sorunlarını anlatırken dönemin sosyal hayatı ve dinî kurumlar hakkında ayrıntılı gözlemlerde bulunmaktadır. Ele alınan eğitim sorunları ve dinî hayata dair tespitlerin günümüzde hala önemini koruması layihayı ilginç kılmaktadır.Medreseler klasik dönem için Osmanlı devletinin temel kurumlarına eleman yetiştiren temel eğitim kurumlarıdır. Kuruluş ve yükselme dönemlerinde çok değerli bilim adamları yetiştiren kurum, Osmanlı’nın gerileme dönemine paralel olarak eski önemini yitirmiş, ve çok sayıda problemle karşı karşıya kalmıştır. Osmanlı yenileşme döneminde bu kadim kurumun iyileştirilmesi için bazı çareler aranmış, konu ile ilgili çok sayıda uzmanın görüşleri alınmıştır.Bu makalede Sultan II. Abdülhamid tarafından Hüsrevbeyzade Celaleddin’e hazırlatılan layiha ele alınmıştır.Layiha medreselerin sorunlarını anlatırken dönemin sosyal hayatı ve dinî kurumlar hakkında ayrıntılı gözlemlerde bulunmaktadır. Ele alınan eğitim sorunları ve dinî hayata dair tespitlerin günümüzde hala önemini koruması layihayı ilginç kılmaktadır.
Keywords
Abstract
Madrasahs are the elementary educational establishments in which state servants were raised during the classical age of the Ottoman Empire. That establishment, which had raised outstanding number of respectable scientists throughout the foundation and the rise of the empire, lost much of its value while the Ottoman state was getting degraded, and faced so many problems. During the restoration period, some solutions -and views of many experts in this field- were searched to ameliorate the status of this establishment of long standing. In this article, Hüsrevbeyzade Celaleddin Bey’s brief, which was ordered by his majesty the Sultan Abdulhamid II, is discussed. In this brief, one can find the problems of madrasahs and the detailed observations concerning contemporary life of common people and religious institutions. Educational matters, and findings concerning religious life, discussed in this brief, are still considered as important facts even in today’s standards.
Keywords
- AKGÜNDÜZ, Ahmed, Kanunî Sultan Süleyman Devri Kanunnâmeleri, Fey Vakfı Yayınları, İstanbul 1992
- ÇELİBİ, Ahmet, İslam’da Eğitim Öğretim Tarihi, (Terc. Ali Yardım), Damla Yay., İstanbul 1983
- Ahmet Ulusoy, Kuruluşundan 17. Yüzyıla Kadar Osmanlı Medreselerinde Eğitim-Öğretim Faaliyetleri, Selçuk Üniv. İlköğretim Ana Bilim Dalı Yüksek Lisans Tezi, Ankara 2003.
- KARLIĞA, Bekir, “Kadı Mîr”, İslam Ansiklopedisi, C XXVIII. TDV Yayınları, Ankara 2003
- İNALCIK, Halil , Osmanlı İmparatorluğu Klasik Çağ (1300-1600), (Çev. Ruşen Sezer) Yapı Kredi Yay. İstanbul 2003
- İNALCIK, Halil, Adaletnameler, TTK, Ankara 1967
- KILIÇ, Hulusi, “Kafiye” İslam Ansiklopedisi, c. XXVII, TDV Yay. Ankara 2003
- ATAY, Hüseyin, “Medreselerin Islahatı”, A. Ü. İlahiyat Fakültesi Dergisi. 1982 nr.25
- ÇELEBİ, İlyas, “Osmanlı Medreselerinin Kuruluşu, Yükselişi ve Çöküş Nedenleri,” Osmanlı, C. V, Yeni Türkiye Yay., Ankara 1999
- UZUNÇARŞILI, İsmail Hakkı, Osmanlı Devletinin İlmiye Teşkilatı, TTK Ankara 1988
- YALTKAYA, M. Şerefettin, “Tanzimattan Evvel ve Sonra Medreseler”, Tanzimat I, MEB Basımevi, İstanbul 1999
- PAKALIN, M. Zeki, Tarih Deyimleri Ve Terimleri, MEB 1986, s.436
- Mahmut Celaleddin Paşa, Mirat-ı Hakikat, Orhaniye Matbaası, Dersaadet 1326, c.1, HIZLI, Mefail, Osmanlı Klasik Döneminde Bursa Medreseleri, İz Yay., İstanbul 1998 SÜREYYA, Mehmed, Sicil-i Osmanî, c II, Tarih Vakfı 1996 İŞPİRLİ, Mehmet, “Medrese”, İslam Ansiklopedisi, C. 28, TDV Yayınları, AKDAĞ, Mustafa, Türk Halkının Dirlik ve Düzenlik Kavgası, Bilgi yay. BİLGE, Mustafa, İlk Osmanlı Medreseleri, Edebiyat Fakültesi Basımevi, İstanbul 1984,
- ERGÜN, Mustafa, “Medreselerde Okutulan Dersler Ve Ders Kitapları”, Anadolu Dil-Tarih ve Kültür Araştırmaları Dergisi, A.K.Ü. Afyon 1996
- Mustafa Nuri Paşa, Netayicü’l Vukuat, c. II, TTK, 1992
- ŞANAL, Mustafa, “Osmanlı Devleti'nde Medreselere Ders Programları, Öğretim Metodu, Ölçme Ve Değerlendirme, Öğretimde İhtisaslaşma Bakımından Genel Bir Bakış”; Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2003/1 nr. 14, KÜTÜKOĞLU, Mübahat, “Ders Vekaleti ve Müderris Defteri”,İslam tetkikleri Enstitüsü Dergisi, c. VII, İÜEFY, İstanbul 1978 ÖZTÜRK, Nazif, “Xıx. Asır Osmanlı Yönetiminde Yaşanan Batılılaşma Hareketlerinin Vakıflar Üzerindeki Etkileri”, İslâmî Araştırmala, c VIII, nr 1, BALCI, Ramazan, Sultan Abdülaziz, Nesil 2006 Şevketî Efendi, Medaris-i İslamiye Islahat Programı, Hürriyet Mat. İstanbul 1328 HALAÇOĞLU, Yusuf, “Osmanlılarda İlim, Din ve Sosyal Müesseseler”, Doğuştan Günümüze Büyük İslam Tarihi, c. XII, TTK Yayınları, Konya 1994 ZENGİN, Zeki Salih, II. Meşrutiyet Döneminde Medreselerin Islahı ve Din Eğitimi, Erciyes Üniv. Sos. Bil. Enst, Yüksek Lisans Tezi, Kayseri, 1993
